ZULOA LEIHO

        Itziar Ugarte Irizar , 2021

 

 

Ez zen inoiz hemen egon

eta hemen segitzen du:

belauniko eta armatuta.

 

           Azken argazkia da hori

           Aitzgaineko puntan.

 

Galdetu izan dut

noiz helduko ote zen horra,

hil aurretik ere hor ote zen.

 

           Soroan geunden ama, bera eta hirurok

           baba batzen, iraila zen,

           ulma dagoen lekuan? Hor.

 

—Leihotik ikusten dut non den—.

 

           Hor non gelditu zen kotxe bat

           eta jaitsi ziren bi gizon, zuzen geuregana.

 

           — Hi, gurekin etorri behar duk.

           Gure ama hasi negarrez, neu ere negarrez…

 

           — Ez egin negarrik, ama, segidan etorriko naiz.

 

Lagunek ihes egin zutela nekien,

ohean harrapatu zutela gaixo.

 

           Pasaian zebilen guardiak egiten,

           urak zerbait zuela eta ez zuela

           sukarrak jo eta etxera bidali zuten.

 

           Oso lagun jatorrak zituen anaiak,

           Bizkaia aldera zihoazen:

           — Olalde! Ez zatoz?

 

           Oraindik entzun egiten dut aita

           behetik egurra txipitzen:

           — Zelan joango duk sukarra zeukak eta?

 

           Ikusten ari naiz gero, hil zutenean

           belauniko oheari helduta:

           — Esan egin behar du seme batek

           aitak ez diola uzten joaten!

 

 

 

Gurpildun aulkitik begiratzen nau.

 

           Hau da jakin nahi zenuena?

 

Hanka bat moztu zioten eta

ilunpean ditu begiak lasai.

 

           Sorbaldan eramaten ziren hilkutxak.

 

           Ama eta biok soroan egoten ginen lanean eta

           hilerriko kanpaiak jotzen hasten zirenean

           aitzurra utzi eta barrura sartzen ginen,

 

           kutxa ezkutatzen zenean, atzera lanera.

 

           Ez zuen inorengatik gaizki hitz egiten

           baina ez zuen inor gehiago ikusi nahi.

 

Udaletxeko ziegan egon zela aurretik,

hori ere banekien.

 

           Egunean hiru bider joaten nintzen

           gosariarekin, bazkariarekin eta afariarekin:

           bost zeuden.

 

—Izen-abizenez oroitu ditu, baita nor

joaten zitzaion bakoitzari janarekin ere—.

 

           Egun batean, jo zuten tinbrea, edo aldaba,

           eta hor mutil bat, reketea:

           — Entzun, notizia batekin nator: Zeferinori

           ez eraman afaririk gaur, Donostiara eraman dute.

 

           Zorabiatuta erori zen gure ama,

           hantxe hil zitzaidan.

 

Ondarretako kartzela, hori ere agertzen zen

aurrez genuen kontakizun pobrean.

 

           Joan da aita hara, zure birraitona, Tomas,

           eta han non bi falangista atean:

 

           — ¿Qué desean los señores?

           — Quisiéramos visitar a tal y cual.

           — Si no se mueven pronto…

 

           Hartu tranbia eta antxintxiketan

           Alde Zaharrera.

 

           Etorri zen eta gure amak:

           — Ze berri? Ze berri, aita?

           Baina ezin esan.

 

 

 

Azaroaren 5ean hil zuten, Oiartzunen.

 

           Ez diogu baserritar hari inoiz ordainduko:

           enterradorea zen, etxeko pinuditik gertu

           tiroketa bat entzun zuen

           goizaldean, tiroak entzun zituen lekura joan

           eta han zeuden bostak

 

           bostak fusilatuta.

 

           Hartu, kanposantura eraman

           eta paretaren izkinatxo batean,

           baina eremu santuan, lur eman zien.

 

 

 

Egunetara, mugaren bestaldetik nator.

 

Hartu dut irteera, banoa behera eta

gerturatu ahala geldotu da dena.

 

Lauretako argia, hiru neska

pauso nagiz igerilekura. Sartu

eta ikusi dut barrenean

ekialdeko horman irekita leiho bat

metalezko barra bat zeharka

 

—tiro baten bide zuzena—.

 

Hor egon naiz. Umetan

Ceferino Ugarte Aiastui

bilatzen nuenean bezala

Arrasateko geltoki atzeko oroitarrietan,

gurea hura zela baina nor zen jakin gabe.

 

Hor, ehiztarien tiro hotsek

—sinesgaitza iruditu arren—

isiltasuna nola zulatu duten entzuten.

 

© Itziar Ugarte Irizar