OLERKARIAREN GAUA
Alexander Tapia , 1931
Beseligend war ihre Nhe
und alle Herzen wurden weit
SCHILLER, Das Mddchen aus der Fremde
Gau ilunaren ixiltasunan
Maiz ta sarritan gogaltzen,
Nere erriaren etorkizuna
Begi zorrotzez aztertzen,
Oņazearen egal larriak
Nere inguruan sumatzen,
Onen atsaren goibel lodiak
Gogoa didate itotzen.
Maiz ta sarritan begietara
Negar mingotsa zait igan,
Ta okondoak, orduz ta orduz,
Josi oi ditut lan-maian.
Baņan maizeski, gau ilunean,
Ikuskantz eder-gogoa
Etorri oi zait atseden-gentzez
Betetzen nere gogoa.
Neska gazte bat, lerden liraņa,
Udaberri lez garbia.
Begi urratu ta ederretan
Du ortzearen argia.
Bere aurpegi zurbil-gorria
Euzki bezala istatzen du.
Zitorearen ezetasuna
Espain me-gorrietan du.
Bere uledia, urrezko ibaia lez,
Darorkio uin leunetan,
Guzietara edatuz gero
Sorbalda borobiletan.
Irriņo baten ao gozoa
Alai idekitzen zaiola,
Altxor aundi bat esan liteke
An altxaturik dagola,
Ortzen pitxiak dagerzelako,
Dirdiratsu, bi lerrotan,
Goiko mendiko marrubi bezin
Gorri diran ezpainetan.
Gorputz liraņa miesa zuri
Ta ariņaz dauka jantzia.
Esan liteke gotzon bat dala
Donokitatik jautsia.
Gau ilunean dagerkidala,
Dirudi, ziņez, usoa,
Ekaitz erdian ego zabalik,
Datorkidana aizek joa.
Ozti beltz beltzan margo politez
Dagerkidan ortzadarra,
Biotz minduan berpiz dakidan
Itxaropena ta indarra.
Beso zabalik ta irri ezpaintan
Aurrerontz datorkidala,
Goiz aratzaren argitasuna
Nesake beregan dala.
Nere ondoan zutik geldirik,
Jartzen dit esku ariņa
Buru gaņean, nai baleza lez
Ezereztu nere miņa.
Ao zabalik gero dantzuiot
Abotsaren eresia.
Eresi samur, goxo-gaxoa,
Bere ezpaintako eztia.
BERAK
Olerkari gaxoa, ziņez errukarria
Esango al didazu zein dan zure miņa?
Zure gogo samurra orrela bizitzeko
Atsekabez betea ote da egiņa?
Begiak laņotuak, makurturik burua,
Muturik eztarria, sutan bekokia;
Ta gogaketa beltzez josirik oldozmena...
Ziņez errukarria, zu, olerkaria!
Leiaz banatorkizu oņazea arintzera,
Nere maitasunakin dakartzut alaia.
Argitu nai dizkitzut zure begi itun oiek,
Zure miņarendako dakar sendakaia.
Eme gain arin baten mukertasun ankerrak
Birrindu ote ditzu zure gogo ituna?
Edo, ikusi zenuen norbaitek zeramala
Zure maitasunaren bitxi ikuz-kutuna?
Idoro ote dituzu ludiko basoetan,
Ezpaintan irriņo aizkide maltzurrak,
Laister, baņa, urratzeko, pizti goseti legez,
Zure izate osoa: gogo ta ezurrak?
Esan, esan, lenbailen zein dan zure larria;
Uxatzeko gerturik nagokizu bertan.
Zein, zein da iluntzen zaitun goibel izugarria?
Beazun mingots ori, zertan dago, zertan?
OLERKARIAK
Zure itz ederraz bide zatorkit gogo minduan
Oņazeak berritzera?
Ai, utzi, arren, utzi nazazu beazun ontan,
Miņok sendakaitzak dira.
Oņaze ontan, ni naiz neguko zuaitz biluzi
Ta izoztuai idurikoa.
Aize gogorrak astintzen ditu, ta aien azalez
Euria doa ta doa.
Alaxen, bada, oņazearen aize gogorrak
Jotzen du nere gogoa,
Ta atsekabean euri samiņa, gelditu gabe,
Daror beti oparoa.
BERAK
Olerkari gaxoa, ziņez errukarria!
Ordun, ezesten dezu nere maitasuna?
Ordun, naiago dezu arantz oien artean
Bizitzea, bakarrik, beti itun-ituna?
Maitasuna dakartzut, ta, itsu, ezesten dezu,
Zoriona daskeinzut, baņan ez dezu nai,
Agur, bada, banoa; entzun, baņan, lenago:
Zure zoritxarraren, zu, baiki, zera gai.
OLERKARIAK
Ez iņondik, ez iņondik! Egon, arren, egon eme
Zu zera gelditu zaidan adiskide bakarra.
Galduko bazindut, bada, nork eman lizazbidak
Kernena goarentzat biotzandako indarra?
Zuri atsegin eiteko berriz urratzera noa
Esku anker ta gogorraz nere zauri bizia.
Eta berrikusiko det nere odolaren uina
lgotzen, lenago bezin gorri, bere, joria.
Maitetasun bat biotz gaxo onen erdi-erdian
Neukan ongi altxatua,
Oroitz samurra! Nere maitale kutun-kutuna
Nendukan liluratua.
Esan nezake ludi ontako eder guziak
Bere izatean zeuzkala.
Ozkarbiaren urdin txukuna ta itxasoaren
Apar zuri ta makala;
Ondartza alaiak ta uztailke gari jori-onduak
Daukaten eritasuna;
Udaberrian sortzen diraden iratze ezeak
Duten orlegitasuna;
Zuaizti arro ta mendi izurrak udazkenean
Janzten duten soņekoa;
Urretxindorran abots samurra; zurrunbilo ta
ltxas nastuen orroa;
Iturritxoen lelo biguņa, lili-usaia;
Tximist-leņotu beroa;
Uri aundien zarata gaitza ta baserrien
Bare ta gentza goxoa;
Ortze ta lurra, aize ta itxaso, euzki ta argia
Beragau zeukan guzia.
Bera zan eder nere maitale kutun-kutuna!
Bera zan maitagarria!
BERAK
Ordun, olerkaria, zure maite-kutuna,
Biotz orren jabea, sumatu det nor dan.
Aberriarendako maitetasun bizkorrak
Surik ipiņi ditzu biotz-ezpainetan.
OLERKARIAK
Bai, egia da! Entzun zadazu. Aldi artan zan
Bakaldun on-emakorra
Urreko iledi edergaņean zeukan burestun
Aberats ta diztikorra.
Sorbaldetatik, zabal-zibuka, zerorkan beira
Bakaldunen janzkorria.
Eguerdiko euzki bezala dirdiratzen zun
Bere bekoki garbia.
Baņan, ai-gero! Bai aldaketa mingots-mingotsa!
Nork sinetsi zezakean?
Bitxi ederrez apaindutako burestun ura...
Irabioka lurrean!
Ez darama, ez, bere soinean, bakalduna lez,
Antziņako janzkorria.
Bialdu zuten bakaltegitik, eta itzali zan
Bere edertasun-argia.
Orra non dagon! Orra, badakuts! Goiko Jaun ona!
Bera dan kupigarria!
Musu minduan, ai ene! Ipiņi dio oņazeak
Bere atzapar larria.
Aize zakarrak guzietara darabilkio
Gogorki iledi nasia.
Begietako argi itzalia, da laņoetan
Il urren dagon euzkia.
Zintzil zarpailez jantzia doa; ez dezake ere
Bere gorputza estali.
Zakur goseti amorratuen talde aundi bat,
Artega joan ta itzuli,
Sainga ta uluka, gelditu gabe, alboan dau:
Maltzur-maltzurrak itxoiten
Aragietan ortzak sartzeko, bere burua
Noiz itzuliko ote duen.
Uxatu zuten aranetatik, ta orron dabil
Orain goiko aitz latzetan,
Iges eta iges, gorago beti, orein bezala
Ote ta pagodietan.
Era itun ortan ipiņi duten esku guziak
Ez dira, ez, arrotzenak.
Lan donge ortan leiatu dira —nola sinetsi?—
Baita gure anaienak.
Ekentzat gorroto! Gorroto bizia!
Amaren altzoan aizto sartzeko
Bere errainetatik atera ziranei
Gorroto bizia beti betiko!
Bere esne goxoaz aletu ziranei
Urratzeko gero bular maite ura,
Gorroto samiņa berorkie beti!
Betikoz gorroto, amaika aindura!
Bere ezpainetatik ostu ziotenei
Maitasun-muso ta irzen eztia,
Aurpegia gero ttuka estaltzeko,
Gorroto ta aindura bizi-bizia!
BERAK
Geldi, geldi, olerkari; eutsi, eutsi sumin ori;
Bestela galduko dezu, noski, zure burua
Kupigarria da, zaņez, aberri maite-maitea
Era orran ikustea gogorki zauritua.
Badakuskit, ala ere, euzkotar multzo batzuek
Beti gerturik daudenak aberri gaizkatzera
Zabaldu, bada, biotza itxaropenaren argira,
Gurenda eguna, agian, laister doa urratzera.
Era, gaņera, abes egin, olerkari maite orrek.
Ez bekizu, ez iņondik, ixildu estarria,
Abestu gelditu gabe, eresertia izango zaizu
Gogoaren atsedena, biotzaren eztia.
Eta poztu zaite. Ara: zelaia zuritzen zuen
Elurrezko estalkia, gailurrera itzuli da.
Maitagarri irritsu legez, argiz ta margoz jantzia,
Udaberri txukunaren aurpegia ageri da.
Arek, begiratze batez, eguzkia piztuko du
Ta beronen musuz bela urtuko dira elurrak.
Ta jantzi diztikorretan darozke gailurretatik;
Baita bere laina, berriz, irentsiko du lurrak.
Baņo iturri gardenetan berriro ere dagerzke
Ta zilarrezko matasa lez, doazke abesten,
Ta adituz urretxindorrak eken otsa gau miņean,
Beren maire leia asiko dira bertan edesten.
Zugatzak jantziko dira berriz orri orlegiaz
Ta aien kimu berrietan txori abeslariak
Dituzte antolatuko, udaberriarendako
Opari eder bezela, bein ta berriz kabiak.
Itxaron! Ara: belardi ta sagardiak badoaz
Arin-arin apaintzera lili mardul ederrez.
Atsonez-uin goxo batek ludia usainztatuko du.
Bete bezaitza uin orrek alai ta irxaropenez!
Itxaron! Egunabarra sortaldeko mendietan
Gau beltzeko iluntasuna oraikotz ai da urratzen.
Ta oro alaitzen dala, zu itun-itunik zagokez,
Oiņazeari emana, zure miņa txestatzen?
Poztu zaite eta abestu! Lur naroan errainetan
Diraki, agertu naiez, nonnai, eurrez bizia.
Poztu zaitez era abestu! Zure eresia izan bedi
Berpizte garailearen ereserki aundia!
Esku leunetan artu zun gero
Nere burua maiteki,
Ta donokiko begi ederrak
Josi zizkidan samurki.
Ta gero musu bero-bero bar
Ezarri zidan kopetan;
Era txinkarzko labe goria
Piztu zitzaidan bet-betan.
Lili mardulen orri ezeaz
Eindako ezpain garbiak,
A! Gero musu goxo-goxoaz
Laztandu zuzten neriak.
Ordun barrengo gar bizi ura
Eztarrira igo zuzaidan.
Eta barruan ezin idukiz,
Aotik iges ein zidan.
Agur, Olerti eder-ederra,
Nere ortzeko argia!
Bitxi aratza, lili mardula
Goi txukunetik jautsia!
Gau ilunean aizaro beltzak
Berrertsiko nautenean,
Atorkit berriz, ta urgaztearren,
Agokit aldamenean!
© Alexander Tapia