MÜNDIAN MALERUSIK

        Etxahun , 1827

 

 

Mündian malerusik hanitx ba-girade,

Bena ni bezañ denik ezta ihur ere.

Nihauren funtsetan nahiz izan jabe,

Hamar urtheren galerak enetzat dirade.

 

Desertüko ihiziak, jenten beldürrez,

Abisatzen dirade egoitera gordez.

Ni ere, hurak bezala, gaxtia negarrez,

Ene bizi trixtia kontserbi beharrez.

 

Hogei eta bi urthik bethe egünin,

Emazte bat hartü nin ene zorigaitzin:

Erraiten ahal beitüt zereki zeitan jin,

Ene ürkha büllhürra gorderik altzopin.

 

Ezagütü nianin zer nian erosi,

Nahi ükhen nian bortxaz kunbertirazi.

Haren jabe handik haren althe jarri

Eta ni, ogen gabia, gaztelin ezari.

 

Emaztia hartü nin aitaren gustüko

Nihauren kuntre jalkhi zeitadaneko,

Desünionian jarri familia oro:

Gaizak untsa phartitü eta gaztelilat jun gero.

 

Hamar urthe huntan bizi niz esklabo,

Erdia presu eta bestia sordeisago.

Jeloskeria batetarik hatsarria oro,

Nahi gabez izan osoki sorhaio.

 

Ene lehen aizua, bahin bai hiria,

Utzirik enetzat ene emazte flakia!

Bestek eraman dik hik behar kolpia,

Bena küpera diok orano hartzia!

 

Ene lagün gaxua bai eta flakia,

Zerk othe dereizü nahasi zentzia?

Galerazi gütüzü ni eta etxia,

Desterrin ezari familia guzia.

 

Khuntatzen ahal dit nun nahi kunpañan

Zük eman düzün eskandalian,

Gal-erazi tüzü bi gizun galant

Eta thunatü hirur leñhü xarmant.

 

Hamar urthez deitazüt eman bürüko min,

Bai eta bost urthe igan-erazi gaztelin,

Lagünguarik gabe, nahiz han hil nendin:

Holako emazte bat nurk sofri saihetsin?

 

Hamar urthez eztüzü ni gatik sofritü:

Ene osaba jauna kausa izan duzu.

Nitan gerthatü dena ezpa'litz agitü,

Behar izan zünükin gaztelin peritü.

 

Emazte dohaña! Hurak bethi birjina,

Agertzen ezpa'zaie frütü ereña!

Ni ere?ekhusirik haren ekhospena?,

Trixtia! izan nintzan, oi! baten hartzera!

 

Musde Haritxabalet jaun erretora,

Etzünin edükiten ogendant zure lloba.

Orai sogin-izozü: hor düzü proba,

Makaleren sarjant zerbütxatü zirela.

 

Bestetan deitazüt penitentzia eragin,

Etsaiak ene etxen, ni aldiz gaztelin.

Hurak deüs nütinen jaten, lotzen ene ohin,

Ene desuhuatzen, trankilitatin!

 

Ene aita fidela, aurhidik hareki:

Aberastü zidie ene malürreti!

Prosesari eman, defautak eraiki:

Gisa horrez eni etxaltia ideki!

 

Jüjen aitzinian ere izan nüzü:

Hamasei jakiletan zortzi ziren faltsü.

Haier izan beitira jüjiak behatü,

Eta halaz naie ni sekülakoz galdü.

 

Zü ere, Jüstizia, injüsto zirade:

Ogendant zaitzü txipik, handik ogen gabe;

Zur jüjamentik halaxe dirade:

Dihariarentako kuntzentzia saltzale!

 

Egizie, gaztik, ene zorthiri so:

Gei dinak ezkuntü, ez jar esklabo!

Emaztia ez har enia bezalako:

Aphezt-zite lehen, edo jun soldado.

 

Hanitx mintzatü niz ene etsaien kuntre,

Nahiz eztüdan erran gezürrik hal'ere.

Düda-gabe estakürik ba-ditit nik ere,

Ezpeitü Jinkuk egin gaberik batere.

 

Adio, ene haurrak, gaxo ogen gabik,

Aitak eta amak esklabo ezarik:

Eztitzatzie jerraik aitamen edsenplik,

Bena zühaien bürüz ahalaz Jesus-Krixt.

 

Barkuxe'ko lürrian ez txerka Etxahun,

Haren hatzaman nahiz dabiltzanak ondun;

Bere khantoren egiten ari da Igelu'n,

Halako olhalterik ezpeita Ziberu'n!

 

© Etxahun