ARTOAREN NEKEA

        Orixe , 1934

 

 

Arto-lanaren nekea

entzuten asi zaitea:

babekin baten ori izan oi da

gure bazkari-legea.

Orrek iltzen du Euskalerriko

nekazarien gosea.

 

Taloa talo-burnira,

babak eltzera noiz dira?

Jaten asi-ta... egosi bage.

Urte guziko ba-lira!...

Ukullukoak egon bearko

maiz aski pentsu-erdira.

 

Erositako aletik

bein ere ez irabazirik

bei-aratxeek egin-dirua

zatitu bear erditik,

erostetxean, alare, ez balu

gelditu bear osorik.

 

Laiez iraultzen da lurra;

ereiten artoa purra;

bele, zozo ta iskiñakoek

an dute moko lapurra.

Ezagu dute mugan dagoen

mozorroaren gezurra.

 

An-emenka soil da arloa,

jaio bagerik artoa.

Babarrun gorriz utsak ornitzen

amonak ba du gogoa.

Lupekoentzat, aletan beintzat,

ez da janari goxoa.

 

Ostotan ba du eskea,

naiz iguin duten alea;

beste belarki denak utzita

ontara dator barea.

Gizonarentzat eltzaritako

ba dizu nunbait atsea.

 

Art“k ba dakar indarra,

alboan bizkor belarra.

Muri ta lapaitz-orde balekar

axaleko sapelarra,

zurtena mardul, erroa barne,

edatu leza aztaparra.

 

Eskua artotik ur-urra;

araxegotik aitzurra:

gerria zenbat makurrago dan,

emankorrago da lurra.

Langilleari eskatzen dio

lurrak otoitz eta agurra.

 

Jorra bat eta jorra bi,

lurra garbitu baledi;

artoak lurra estal duneko,

belarrak bil dio geri;

artan ogea egingo dute

moxorro, satagin, erbi.

 

Bere garaiz ba dakarra

buruz-batean bizarra.

Ale bakoitzak izpi bat gora,

denen artean kalparra;

urre gorrizko motots ezea,

landaren goizeko parra.

 

Gau artan ego-aizea,

baztarren jaun ta jabea,

aiton zƒrraren txima biurtuz

atzoko bizar gaztea;

burua esne daiten baño lˆn,

zimurtzen dio alea.

 

Amona babarrunetan

zokoka asi da goizetan;

zoko guziak ezagun ditu

erabilliz lau aldetan.

Eltze beteren itxaropenik

ez du biltzen artartetan.

 

Aizeak barka duana,

izotzak duke erasana.

Ale ta lasto, onduak ditu

denbora bailitz igana:

ainbeste etsairen mendean dago

nekazariaren jana.

 

Urte on dalarik ere,

aurrera dira ainbat jale;

etxe-ondoan oilloa mokoz,

etxetik urruti bele;

ezkur-aurretik ezkur gorria

jaten asi da basurde.

 

¶zturik iñork ez dauka...

errotariaren laka.

Urde gizenak ark azi ditu

urte guziz oartzaka;

kurruska andigoz ei-baztarrean

gureak mˆago kaka.

 

Aitonak amets guzia,

gertu lˆn-eiotaldia.

Labean igar, sutean jalki

—iztarpean su-burnia...—

Ainbat arretaz eiara-arriak

emanen talo guria.

 

Etxean balitz eztirik

edota sardiña zƒrrik,

aundienetik txikienera

listua dario ortzetik.

Taloa lagun, nork egin, aiek

bezain otordu goxorik?

 

Txigurtzen danean zitzi,

zartai-barrenak igurtzi;

koipe naiz ezti, beatza atzetik

xurgatu bage ezin utzi.

Nekazariak-beste langillek

ƒmen au ez du merezi.

 

Ale zalarik, xulora;

talo egiñik, agora;

bitarte ontan zenbat alditan

biotza jaso du gora...

Istori dena jalkia dizut

aurrenez azkenekora.

 

© Orixe