ASABA ZAHARREN BARATZA

        Xabier Lizardi , 1931

 

 

               I

          Atarian

 

Asaba zaharren baratza

huntzadun hormek hesia

eguzkiak lehen maitea...

Hotzaldi zoro baten itzuli

joka nagokik atea.

 

Joka nagokik atea

ate gorri zurezkoa

euri zaharrek usteldua

marraskiloek bide bihurri

dirdaitsuez apaindua.

 

Bai bainun amona xahar bat

zazpi begiko baratzai

deadarkari iaioa

marrubi-lapur nenkusanetan...

Bizi ote dut gaixoa?

 

 

              II

          Sarrera

 

Sar eta... zuhaitz jantziak.

Urrats bat egin ta... adar huts.

Oroipen txoriez zeuden

beterik: ni ikus ta, bat-batean,

hegoei eragin ziten.

 

Nigana datoz, nahasian...

Adiskide min maiteak!

Barru-muineko gauean,

su itzalitzako zaharra gar gorri

dabil-ta bihur nahiean.

 

Belar gaiztoak jan ditu

nire bidexka izkutuak...

Ale bakanak dakartzi

bide gaineko mahastiak, eta

ortziak peitu du iguzki.

 

Urte joanen zitala!

Zuek zarpildu-itzalia

lehenera nork lekardake?

Zabal-naroa nuen baratza,

gaur hain estu, gaur hain gabe!

 

 

             III

          Lehena

 

Baratz erdian dut arki

amona: alderoka dator,

begi galduak noranahi...

Heriotzak dakar besalagun,

bere buruz ez baita gai.

 

Amona, zatozkit, otoi:

biloba laztan ezazu,

esan zadazu «biloba!»

Hitz hori, soilki, zaharrak dit ondu,

ardoa ohi dun bezela.

 

Biraka hasi zan, dei ta dei:

aita dei, ta ama;haurtzaroko

lurrak irentsi lagunak...

Zaharrez birrumetu danez gero,

menbeko darabil lehenak.

 

Errukarri! Lausorik du

gizargia begietan...

Nonahi aldiaren sitsa!

Zuka, zoroki, mintza zitzaidan,

zaldun arrotza bainintzan.

 

Laztan dut. Bera, harrituta,

begi-begira dagokit.

Gero, geldiro: «Nor zaitut?...»

Euskeraz hark niri galdegina

gogoan besterik ez dut!

 

Nire begien suz sutu

nahiez bereak, diotsat:

«Billoba nauzu, zaharrena...

Zure marrubi gorriak inoiz

ostutzen ohi nituena...»

 

Oroi ote?... Begietan,

zalantza dut tximistarik

iragan zuelakoa.

Burua igurtzi zidan astiro,

esanaz: «Zu...? Zu...? Gaixoa!»

 

Ta hasi zan biraka berriz,

hil-zaharrei hoska, negarrez,

heriotzaren egarri...

Bizitzearen hondar aleak

larrainean eultzen ari!

 

 

              IV

          Oraina

 

Ta, hara, bidean, baldarño,

muttiko bat guregana:

hark birbiloba, nik seme.

Ikus amonak, bertan gelditu,

ta haren eztizko irribarre!

 

Laztan du, pozak zoratzen:

«Hi haut, orain hakust ongi!»

diotsa, «Hi haut, bai, "Holako"!...»

Ta... nere izenez igurtzi zuen

burutik oinetaraino.

 

Lehena zegoen orainaz

ele gozoka. Bitsuok

mintzo beraz ziharduten.

Ene asaben lokarri zaharra

Jaunari zor, ez zan eten!

 

 

                 V

          Etorkizuna

 

Ordun eguzkiz jantzi zan

asaba zaharren baratza

ordun, zuhaitzak igaliz

ordun baratza leheneratu zan

mugak berriro zabaliz.

 

Ta lehen ikusi gabeko

zuhaitz berri bat zegoan

erdian, guzien buru...

haren gerizak herri-baratzak

ezinilkor egin ditu.

 

Nire Tabor-mendi: nire

baratz zaharraren antzalda!,

egi, mami, bihur hadi:

lehenaren muinak aldatu beza

baratz zaharra baratz berri!

 

© Xabier Lizardi