MUNDAKAKO EMAKUMEA

        Eusebio Maria Azkue , 1896

 

 

Mundakako emakumie neskatxa gaztea

edo ehulea izaten da edo joskilea:

ezkonduten danean ez da bestegaiti

ezpada herriz kanpora ibilteagaiti.

 

Bigarren dei-unean neskeak behar dau

hamaiketakoagaz auzoak konbidau:

ezkondu ta arrats-deian edaten ardaoa

senar ta lagunakaz kateara doa.

 

Urteten dabenean gizonak ontzira

emazteak etxean geldituko ez dira:

egoteko gizonen kamaina ganetan

lagun zintzoakaiti beti esamesetan.

 

Katua dirudie kezkan saguagaz,

marineroen andrak eskatz-maisuagaz:

ez da egoten gaixoa bornuan geldirik

ez deutselako isten jasoten begirik.

 

Domekea etorten da, ai ze pozgarria!

Bira bat egiteko ikusten herria:

denda-zulo batera gizonagaz doa,

berak legez hartuten hamaiketakoa.

 

Sartzen dira eguerdian ostatu lohi baten

irabaziko dana jaten eta edaten:

emazteak ez dauko gasturik gogoan

arte-arte gizonak daroa lepoan.

 

Ez dau burua pozik gizonak ikusten

barrati urten artean itsasoak hausten

bihurtuten da andrea etxera negarrez

auzoen ardurea seindun ete danez.

 

Bermeotar eulea Mundakara doa

salduten ehuna zabal kana betekoa:

Mundakatar andreak bera ehulea izanik

erosten dau ehuna ezer lotsa barik.

 

Goizean joaten da bizkor eleizara

mezea entzunda gero auzoko dendara:

han entzuten dabena gehituta esaten dau

bat baino ez dan gauzea bihurtuten da lau.

 

Arto igartuan urun anega batean

azokan sartuten da zazpigaz partean:

dirua horniduteko darabilez lorrak

gedar eta burrukak eta iraun gogorrak.

 

Hamaiketan artoa daroa labara

barria atrapetan asko doaz hara;

guzurra eregi barik Mundakako herrian

ez deutse inori itxiko laban da iturrian.

 

Gizona dago laster Habanara heltzeko

ta andrea dago pozik tunan ibilteko:

entzuten dabenean heldu dalakoa,

dino: Ai Andra Mari Muruetakoa!

 

Orduan da etxandra kapitanesea;

ontziko andrakaz dauko beterik etxea:

beragaz egun baten goizean goizeti

doa aldra guztia Portuondo ganeti.

 

Eskinia beteta datoz iluntzean

baina ez dagoz pozik eskini batean:

Gaztelugatx, Natxitu, Akorda ta Alminka

inontzat itxi barik ahaiztuta Gernika.

 

Mundakan bizi dira halan itsasandrak

baina korreo batek dakaz barri txarrak:

hil direala Habanan ugari lagunak

eta amaituten jakez pozgarrizko egunak.

 

Alargun beti, bauke lutua soinean,

negarra begian ta sarri bihotzean.

Andra bakarra dago argitan ilunik

ez badauko munduan bizitza-lagunik.

 

© Eusebio Maria Azkue